Hygiënische voeding bij een verminderde afweer bij kanker

Verminderde afweer bij kanker van bloed, lymfe en beenmerg

Door de intensieve (beenmerg dodende) chemotherapie worden naast de kankercellen ook de witte bloedcellen stuk gemaakt tot ze heel laag zijn.  Door het lage aantal witte bloedcellen is de afweer ook verminderd. Deze periode noemen we de neutropene fase ofwel “de dip”.

Als er na de chemotherapie een allogene stamceltransplantatie (met stamcellen van een donor) plaats vindt volgt er na “de dip” een periode waarbij afweer-onderdrukkende medicijnen worden gebruikt. Ook door afweer-onderdrukkende medicijnen is de afweer verlaagd.

Bij een verminderde afweer heb je een grotere kans op een voedselinfectie. Om de kans op een voedselinfectie te verkleinen wordt de hygiënische voedingsrichtlijn geadviseerd. In dit artikel lees je de regels voor ‘hygiënische voeding’.

Bij de overige soorten kanker en behandelingen is het ook belangrijk op hygiëne te letten. Dan kun je de algemene hygiëne-adviezen volgen.

Er is sprake van een verminderde afweer bij:

• “de dip” na intensieve chemotherapie, dat wil zeggen dat de witte bloedlichaampjes (leukocyten) heel laag zijn
• Het gebruik van afweeronderdrukkende medicijnen na een allogene stamceltransplantatie (met stamcellen van een donor)
• Een verminderde barrièrefunctie van de darm, na intensieve chemotherapie of bij omgekeerde afstoting (GVHD) van het maagdarmkanaal;
• Te weinig T-cellen na een allogene stamceltransplantatie waarbij een deel van de donor lymfocyten voor de transplantatie is verwijderd (T-cel depletie)

Voor wie geldt de richtlijn hygiënische voeding?

• Als je de volgende medicatie moet gebruiken:
  • Preventieve antibiotica (SDD medicatie), dit is een combinatie van minimaal 2 van de volgende medicijnen: fluconazol®, ciproxine®, colistine® of cotrimoxazol­­® of
  • Afweeronderdrukkende medicatie: Neoral®, Prograft® en Cellcept®, en/of prednison® (vanaf 0,5 mg/kg/dag)
• Als je een transplantatie hebt gehad waarbij een deel van de donor lymfocyten voor transplantatie verwijderd is (T-cel depletie). Dit geldt tot 6 weken na het donor lymfocyten infuus (DLI).

Wat zijn de adviezen uit de richtlijn hygiënische voeding? 

Eet geen:

• (deels) rauw vlees, zoals tartaar, carpaccio, biefstuk, rosbief, fricandeau, rollade. Door en door verhit kan wel;
• (deels) rauwe, gedroogde en gefermenteerde vleeswaren zoals filet americain, tartaar, theeworst, ossenworst, boerenmetworst, parmaham, rauwe ham, rosbief, chorizo, salami, cervelaat, droge worst, fuet, fricandeau. Door en door verhit kan wel;
• Leverworst, leverpastei, paté;
• Rauwe vis, zoals rauw tonijn, sushi en rauwe schelpdieren zoals oesters. Door en door verhit kan wel;
• Voorverpakte gerookte vis uit de koeling, zoals gerookte zalm, forel, makreel, paling, zowel vacuüm verpakt als andere verpakking. Door en door verhit kan wel;
• Zoute haring (Maatjesharing of Hollandse Nieuwe). Zure haring uit een pot kan wel;
• Zachte kaas  van  rauwe melk  (of au lait cru) en rauwe melk. Schimmelkaas van gepasteuriseerde melk en harde boerenkaas is toegestaan, indien bewaard bij maximaal 4⁰C, maximaal 4 dagen;
• Rauwe/zacht gekookte eieren, de dooier moet gestold zijn;
• Rauwe kiemgroenten zoals taugé, tuinkers en alfalfa. Ondergedompeld in kokend water of door en door verhit kan wel;
• Probiotica zoals Yakult®, Actimel®, Activia® en Vifit®(Vifit Sports is wel toegestaan). Bij probiotica moet de geslachtsnaam, soortnaam én stamnaam van de bacterie op de verpakking vermeld worden. De melkzuurbacteriën Lactobacillus Bulgaricus en Streptococcus thermophilus (in yoghurt) zijn geen probiotica en zijn in yoghurt veilig te gebruiken.

Hoe ga je hygiënisch met voedsel om?

Bereiding

• Verschoon dagelijks de thee-, hand- en vaatdoekjes, was deze op minimaal 60 graden;
• Gebruik schoon keukengerei van kunststof, glas of metaal (geen houten planken, pollepels)
• Was voor de bereiding en het eten van de maaltijd de handen;
• Groente en fruit goed wassen onder stromend water, deze dienen vers en onbeschadigd te zijn;
• Verhit vlees, vis, kip en ei door en door;
• Verhit een van tevoren bereid gerecht door en door en maximaal één keer;
• Houd vuile en rauwe producten apart van schone en bereide producten. Voorkom dat bacteriën van rauwe op bereide producten worden overgebracht via handen, snijplank, bord of ander keukengerei;
• Ontdooi bevroren vlees in de koelkast of magnetron. Spoel het dooivocht weg met heet water. Veeg gemorst dooivocht weg met keukenpapier;
• Strooi niet zelf met peper, vermijd vooral het inademen van deeltjes (schimmelsporen);
• Pel niet zelf noten en doppinda’s, vermijd vooral het inademen van deeltjes (schimmelsporen).

Bewaren

• Zet de koelkast op 4 graden;
• Bewaar bederfelijke producten in de koelkast;
• Laat melkproducten niet langer dan 2 uur buiten de koelkast staan, gooi deze daarna weg;
• Koel een gerecht dat niet direct gegeten wordt snel af, bijvoorbeeld in een bak met water.
• Bewaar een van tevoren bereid gerecht maximaal 2 dagen, afgedekt in de koelkast;
• Gebruik geen producten die langer dan een uur warm gehouden worden, zoals bij buffetten;
• Dek voedsel af, ook in de koelkast.

Hoe lang kan je voedingsmiddelen bewaren?

Over het algemeen geldt: hoe korter je eten bewaart, hoe veiliger. Let op de houdbaarheidsdatum en bewaarinstructies op de verpakking. Als op de verpakking een kortere bewaartijd staat dan in onderstaande tabel, dan kan je het beste de bewaartijd van de verpakking aanhouden.

Bewaartijden van geopende verpakkingen of producten zonder houdbaarheidsdatum	In de koelkast (max. 4°C)	In de diepvries (max. -18°C)
Rauwe bladgroenten (sla, andijvie, spinazie)	2 dagen	1 jaar (geblancheerd)
Roerbakgroente (rauw), soepgroente (rauw)	2 dagen
Verse kruiden als basilicum, peterselie, koriander, tijm	4 dagen
Rauwkost, in de vorm van gesneden groente (zonder dressing)	1 dag	3 maanden
Aardbeien, bessen, bramen, frambozen, kersen	1 dag	8 maanden
Kiwi, perzik, nectarine, pruimen, druiven	3 dagen
Vruchtensalade, voorgesneden fruit, (aan)gesneden meloen	2 dagen
Fruit uit blik/glas	7 dagen
Melk, pap (niet langer dan 2 uur buiten de koelkast)	3 dagen
Vla, karnemelk, kefir, slagroom (niet langer dan 2 uur buiten de koelkast)	4 dagen
Yoghurt, kwark, koffiemelk (niet langer dan 2 uur buiten de koelkast)	5 dagen
Rauw vlees (rund, varken, kip) (voor eten wel verhitten)	2 dagen	4 maanden
Rauw bewerkt vlees (gehakt, hamburger, slavink) (voor eten wel verhitten)	1 dag	2 maanden
Vleeswaren (alleen toegestane soorten)	3 dagen	1 maand
Rauwe vis, rauwe garnalen (voor eten wel verhitten)	1 dag	3 maanden
Rauwe mosselen (voor eten wel verhitten)	1 dag
Gebakken of bereide vis, gekookte garnalen, gekookte mosselen	2 dagen	3 maanden
Gerookte vis (niet voorverpakt)	2 dagen	3 maanden
Hollandse kaas	14 dagen	2 maanden
Smeerkaas	7 dagen
Geraspte Hollandse kaas	2 dagen
Schimmelkazen van gepasteuriseerde melk (b.v brie, camembert), harde boerenkaas, port salut, roomkaas, feta, mozzarella	4 dagen	3 maanden

Gebaseerd op de bewaarwijzer van Het Voedingscentrum.

Voor andere producten kun je de bewaarwijzer van het Voedingscentrum raadplegen. Als er een marge wordt aangegeven, houd dan de kortste bewaartijd aan.

---

Een samenwerking tussen