De gezondheidsrisico’s van stress

Wetenschappers denken dat de grote boosdoener het stresshormoon cortisol is. Veel stress kan leiden tot een hoge cortisolspiegel. Waarschijnlijk speelt een hoge cortisolspiegel een rol bij het metabool syndroom. Internist-endocrinoloog Liesbeth van Rossum onderzoekt hoe stress de kans op welvaartsziekten vergroot. Van Rossum heeft een nieuwe onderzoeksmethode in Nederland geïntroduceerd waarbij via de hoofdharen de cortisolwaarden over een langere periode kunnen worden gemeten (1). 

Stress meten over een lange periode

Met metingen van stress via het hoofdhaar kunnen wetenschappers nauwkeurig vaststellen of iemand stress heeft en wanneer dat is geweest. Voor het meten van chronische stress heeft deze methode de voorkeur ten opzichte van andere meetmethoden via het bloed of speeksel. Via het haar kan men terugkijken in de tijd en bij bloed- en speekselmonsters krijg je alleen een momentopname. Hoofdhaarcortisol weerspiegelt het cortisolniveau in het lichaam. Afhankelijk van de lengte van het haar, kan men maanden of zelfs jaren terugkijken. Deze methode biedt nieuwe mogelijkheden voor onderzoek naar stress, bijvoorbeeld naar de relatie tussen stress en overgewicht.

Stress en overgewicht

Van Rossum toonde met deze methode al eerder aan dat de stress die het resultaat is van werken in ploegendiensten, kan leiden tot overgewicht (2). Van Rossum: “Het is al langer bekend dat mensen die werken in ploegendienst gemiddeld ongezonder zijn dan mensen die dagdiensten draaien. Uit ons onderzoek is gebleken dat mensen in ploegendienst veel grotere hoeveelheden stresshormonen in hun haar hebben dan mensen in dagdienst. Stress kan ervoor zorgen dat de natuurlijke aanmaak van cortisol in het lichaam wordt verstoord. Normaal piekt de aanmaak van cortisol aan het begin van de dag, en daalt de aanmaak aan het einde van de dag. Een verstoring van dit proces kan tot een continue aanmaak van cortisol leiden. Een van de bekende effecten van een te hoog cortisolgehalte is een hoger risico op overgewicht.”

Stress en kanker

Uit een peiling van het Wereld Kanker Onderzoek Fonds onder het Nederlandse publiek bleek dat 73% van de respondenten denkt dat stress het risico op kanker beïnvloedt (3,4). Er is momenteel echter geen overtuigend wetenschappelijk bewijs dat aantoont dat er een direct verband is tussen stress en de ontwikkeling van kanker.

Centrum Gezond Gewicht

Dr. Liesbeth van Rossum is internist-endocrinoloog bij het Erasmus MC in Rotterdam. Zij is ook hoofd van de volwassenensectie van het door Koningin Maxima in februari geopende Centrum Gezond Gewicht bij het Erasmus MC. Doel van dit centrum is innovatie van obesitasbehandeling bij volwassenen en kinderen door ontwikkeling van behandelstrategieën op maat.

Dr. Van Rossum ontving vorig jaar een belangrijke prijs van de Nederlandse Vereniging van Endocrinologie. Hiermee gaat zij het onderzoek naar de verbanden tussen cortisol en welvaartsziekten voortzetten. Tevens werkt zij aan het ontwikkelen van nieuwe therapieën die kunnen bijdragen aan de strijd tegen het metabool syndroom.

Lees meer over dr. Liesbeth van Rossum en het Centrum Gezond Gewicht.

Wat is cortisol?

Cortisol is een steroïdhormoon dat wordt gemaakt door de bijnierschors. Zonder cortisol kun je niet leven, want het is nuttig bij acute stress. Het verhoogt de bloeddruk en de hartslag waardoor we beter en sneller kunnen reageren in gevaarlijke situaties of beter presteren bij bijvoorbeeld een examen. Maar bij chronische stress kan het niveau van cortisol in het lichaam langdurig te hoog worden, wat uiteindelijk kan leiden tot diverse aandoeningen.

Bronnen

1. Wester VL, Lamberts SW, van Rossum EF, Advances in the assessment of cortisol exposure and sensitivity, Curr Opin Endocrinol Diabetes Obes. 2014 Aug;21(4):306-11.

2. Manenschijn L, van Kruysbergen RG, de Jong FH, Koper JW, van Rossum EF, Shift work at young age is associated with elevated long-term cortisol levels and body mass index, J Clin Endocrinol Metab. 2011 Nov; 96(11):E1862-5

3. Warm aanbevolen! Onderzoek naar de 10 aanbevelingen van het WCRF NL, Blauw Research bv, juli 2013.

4. World Cancer Research Fund/American Institute for Cancer Research. Food, Nutrition, Physical Activity and the Prevention of Cancer: a Global Perspective. Washington DC: AICR, 2007